پای درد دل فعالان فناور دارویی در مهر؛
چرا تولید کننده مواد اولیه دارویی نیستیم
پرتوبلاگ: فعالان فناور دارویی معتقدند بااینکه توانایی تولید مواد اولیه دارویی در کشور وجود دارد اما عدم سرمایه گذاری مناسب و حمایت های لازم مانع از این شده که کشور دراین زمینه پیشرفتی داشته باشد.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ میترا سعیدی کیا: مقام معظم رهبری از آغاز سال ۱۴۰۱ و همزمان با بیان شعار سال تحت عنوان «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرینی»، حرکت به سمت دانش اقتصاد دانش بنیان را به نفع کشور خواندند و تاکید کردند: «به طور قاطع باید به سمت اقتصاد دانش بنیان حرکت بکنیم؛ یعنی این که دانش و فناوری پیشرفته نقش آفرینیِ فراوان و کاملی داشته باشد در همه عرصه های تولید. اگر ما این سیاست را دنبال کردیم و دانش را پایه و زمینه اقتصاد کشور قرار دادیم و بنگاه های اقتصاد دانش بنیان را افزایش دادیم، منافع زیادی برای کشور و برای اقتصاد کشور خواهد داشت».
توجه خاص رهبر معظم انقلاب به تولیدات دانش بنیان بارها و در برنامه های مختلف ابراز شده و ایشان در بازدید از یک شرکت دانش بنیان حوزه دارو و تجهیزات پزشکی خطاب به معاون علمی و فناوری رییس جمهور تاکید کردند: نباید اجازه دهید این موانع پیش پای جوانانِ فعال ایجاد شود؛ هرچه می توانید در این خصوص تلاش کنید، من نیز هرچه بتوانم کمک خواهم کرد.
در این میان یکی از حوزه هایی که شرکتهای دانش بنیان در آن نقش آفرینی ویژه ای در کشور دارند حوزه تولید دارو است. دانش داروسازی نوین از ۱۱۰ سال قبل و صنعت نوین داروسازی از ۷ دهه قبل به ایران راه یافته و الان به مرحله ای رسیدیم که ۱۰۰ کارخانه تولیدکننده داروهای انسانی در ایران وجود دارد؛ به همین تعداد هم واحدهای تولید مواد اولیه، مؤثره و ملزومات تولید دارو در کشور فعال می باشند.
بر اساس آخرین آماری که معاونت علمی و فناوری در اختیار خبرنگار مهر قرار داده است، از ۳۰-۳۶ میلیارد انواع داروی مصرفی سالانه در کشور نزدیک به ۹۷ درصد ساخت داخل است و این میزان ۶۸ درصد ارزش فروش کل داروها را به خود اختصاص می دهد. به بیان دیگر فروش داروهای وارداتی از نظر عددی ۳ درصد و از نظر ارزش ریالی ۳۲ درصد را می سازند.
همچنین حدود ۹۰ شرکت دانش بنیان در عرصه تولید دارو فعالیت می نمایند که صفر تا صد این فرایند را برعهده دارند و با تولیدات خود یک میلیون دلار صرفه جویی ارزی برای کشور به ارمغان آورده اند؛ حدود ۷۰ شرکت دانش بنیان در عرصه تولید مواد اولیه فعالیت می نمایند و از این طریق مانع ارزبری می شوند.
با توجه به اهمیت مبحث داروسازی، استفاده از توانمندیهای شرکتهای دانش بنیان و بهره گیری از دانش محققان کشور طی فرایند تولید داروهای مورد نیاز کشور، دو نماینده شرکت دانش بنیان فعال در عرصه داروسازی به خبرگزاری مهر دعوت شدند تا در گزارش پرتوبلاگ به نقل از مهر چالشهای این حوزه نقد و بررسی شود.
یکی از مهمانان، دکتر آرش بزرگ چنانی مدیر کارخانه یک شرکت داروسازی دانش بنیان است. این شرکت داروسازی از سال ۹۰ توسط دانش آموختگان و اساتید دانشگاه علوم پزشکی تهران با هدف توسعه و تولید داروهای پیشرفته برمبنای فناوری های پیچیده دارویی در حوزه سامانه های نوین دارورسانی تأسیس شده است. این شرکت در چند حوزه درمانی اصلی همچون داروهای هدفمند درمان سرطان، داروهای نوین ترک اعتیاد، فرآورده های نوین در زمینه پوست و زیبایی و فرآورده های تزریقی بیماری های مفصلی و داروهای بیماری های نادر فعالیت دارد.
دکتر حامد دائمی نیز عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان و مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان فعال در حوزه تولید مواد شیمیایی است؛ این شرکت در زمینه پانسمان های پیشرفته پلیمری با (پایه شیمی، پلیمر و مواد)، مواد پلیمری با کاربرد غیربالینی، کوچک مولکول ها بعنوان ماده اولیه داروهایی مانند رمدیسیویر و کیت های سنجش سمیت سلولی فعالیت می کند.
مشروح گفتگوی خبرنگار مهر با دو فعال عرصه دانش بنیان دارویی را در زیر می خوانیم؛
*در ابتدای گفتگو برای بینش کلی نسبت به تولید دارو در کشور، وضعیت عرصه دانش بنیان دارویی را بعنوان نمایندگانی فعال در این صنعت چگونه ارزیابی می کنید و بفرمائید آیا دانش بنیان ها توانایی تولید صددرصدی دارو و مواد اولیه را دارند؟
بزرگ چنانی: از لحاظ آماری بیشتر از ۹۵ درصد داروی مورد نیاز کشور، تولید داخل است و تنها حدود ۵ درصد آن وارداتی است در صورتی که تا چند سال قبل میزان واردات ۷ درصد بود. معمولا تمرکز شرکتهای دانش بنیان روی همان ۵ درصد وارداتی است که به طور عمده جز داروهای های-تک می باشند و شاید ارزبری این ۵ درصد به اندازه ۹۵ درصد باشد؛ ازاین رو تولید این قبیل داروها خیلی حائز اهمیت می باشد و فکر می کنم می توانیم میزان این درصد واردات را توسط شرکتهای دانش بنیان کم نماییم.
تأمین موادی که برای تولید این داروها (داروهای وارداتی) استفاده می شود سخت و پیچیده است چون با داروهایی سروکار داریم که به طور عمده یک الی دو کشور تولید می کنند و موادشان محدود بوده و ما هم در شرایط تحریم هستیم که تهیه آن دشوار است.
با توجه به شرایط تحریمی که داریم، تأمین بعضی از اقلام ما از یک شرکت خارجی تهیه می شود. امکان تقلب نیز وجود دارد و نمی توان جهت تأمین آنها به شرکتهای واسطه اطمینان کرد.
دکتر چنانی؛ مدیر کارخانه تولیدی یک شرکت دانش بنیان
دائمی: در رابطه با ۹۵ درصد تولید داخلی که دکتر چنانی گفتند هم نظر نیستم؛ ۹۵ درصدی که در رابطه با آن صحبت می نماییم کدام ۹۵ درصد است؟ ما می دانیم غالب مواد موثره دارویی را وارد می نماییم و این چیزی هم که به اسم تولید در موردش صحبت می شود در بسیاری موارد فرمولاسیون است و تعداد خیلی کمی شرکت در سطح کشور وجود دارد که ماده مؤثره را خودشان تولید کنند؛ وقتی هم که تولید می کنند یک یا دو مرحله پیش از فرمولاسیون است.
از آنجاییکه تحقیق، توسعه و تولید بسیار هزینه و زمان بر است، خیلی وقت ها معقول است که قسمت هایی از آن فرمولاسیون را وارد کشور کرد. علت هم اینست که خیلی وقت ها بازار فقط محدود به بازار کشور خودی است و به سبب مشکلات صادرات، خیلی مقرون به صرفه نیست که یک واحد تولیدی برای مثلا یک دارو فعالیت کند.
آیا چالش ما روی ۹۵ درصد است یا روی مواد موثره است؟ ما مواد مؤثره را بالاخره با هر سختی از کشورهای اروپایی (در قدیم)، چین و هند که فراهم می نماییم. به عنوان مثال می دانیم ماده موثره داروی رمدیسیویر ساخته شده در کشور ماده موثره کاملاً وارداتی است و از سویی ماده پلیمری هم که باید کنارش قرار بگیرد هم وارداتی است. در نهایت تولید این دارو در کشور ما اختلاط این دو با یک فرآیند ساده ای است که منجر به محصول نهایی می شود.
*آیا شرکتهای ایرانی و دانش بنیان توانایی تولید این مواد اولیه را دارند که اصلاً وابسته به کشورهای خارجی نباشیم؟ آیا میتوان در زمینه تولید داخل دارو و مواد دارویی به شرکتهای دانش بنیان داخلی اعتماد کرد؟
بزرگ چنانی: اساسا همین است؛ هر اقدامی که بخصوص در حوزه دارو در کشور صورت می گیرد حتما با انجام مطالعاتی بوده که تحت نظارت سازمان غذا و دارو است. بنابراین زمانی که یک ماده و یا محصولی تولید می شود خیال مان راحت است که مراحل کیفی و پایداری را طی کرده است؛ با توجه به این که این محصولات در حوزه دارو هستند و از پیچیدگی خاصی برخوردار می باشند، راحتتر میتوان اطمینان کرد. در واقع آنالیزهایی که توسط خودمان نیز صورت می گیرد کیفیت آن ماده را به ما نشان داده است که در این صورت جای شکی باقی نمی ماند.
دائمی: خیلی وقت ها نباید این وابستگی حذف شود؛ متأسفانه تولید در کشور خصوصاً در برخی از حوزه ها مثل حوزه دارویی مقدار زیادی تبدیل به نمایش شده است. تعداد زیادی از شرکت ها را میتوان نام برد که به اسم محصول، ماده استریل دارویی یا ماده پلیمری به صورت کاملاً استریل را وارد کشور می کنند و در کشور فقط فرآیند پرکردن و بسته بندی محصول را انجام می دهند؛ در هر صورت اسم آن شرکت هم، شرکت تولیدی است. این مورد در کشورمان کم نیست اما اگر در این عرصه شرکتی کار تولیدی انجام بدهد واقعاً قابل ستایش است.
فراهم کردن چرخه تولید مخصوصاً با این زیرساختی که در کشور داریم واقعاً کار آسانی نیست.
*آیا این که ما به کار تولید مواد اولیه دارویی در کشور نمی پردازیم و ترجیح می دهیم وارد نماییم در سایر کشورها نیز صورت می گیرد یا ما به سبب پاره ای از مشکلات دست به این کار می زنیم؟
بزرگ چنانی: تولید در شرکتهای داروسازی به این صورت است که معمولا به سراغ ساخت ماده موثره نمی روند و روی فرمولاسیون محصول کار می کنند، در سایر کشورها هم به همین صورت است و خیلی از شرکتهای داروسازی مطرح جهانی نیز مواد مورد نیاز خویش را از هند و چین و سایر کشورها تأمین می کنند.
معمولاً شرکت هایی که روی مولکول های جدید کار می کنند یک شرکت کاملاً مجزا هستند که تحقیق و توسعه انجام می دهند و امکان دارد ۱۵-۲۰ سال روی یک مولکول تحقیق کنند که آیا به نتیجه برسد یا نرسد؛ این تحقیقات هزینه های بسیار سنگینی دارند.
دائمی: ما باید به فکر تولید باشیم ولی جایی که برایمان صرفه اقتصادی داشته باشد، شاید تولید ماده اولیه رمدیسیویر برای کشور ما صرفه اقتصادی نداشته باشد اما به دست آوردن فرمولاسیون شدیداً کمک کننده است چون که تولید انحصاری و قیمت خیلی بالاست. گاهی تولید با پر کردن و فرمولاسیون پایانی یکی می شود که باید این دو را از هم تفکیک نماییم.
صنعت داروسازی ما در قسمت ساخت محصول نهایی اوضاع خوبی دارد.
دکتر دائمی؛ مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان
*صنعت داروسازی ایران در میان کشورهای هم تراز چه جایگاهی دارد و چه رتبه ای به خود اختصاص داده است؟
بزرگ چنانی: به صورت کلی، از لحاظ صنعت داروسازی و تولید دارو جایگاه کشورمان خوب است؛ ایران جز ۲۰ کشور تولید کننده دارو در جهان است. مسلماً از کشورهای هم تراز خیلی بالاتر هستیم شاید بسیاری از کشورهای همسایه ما در صورتی که می توانند با قیمت کم، داروهای باکیفیتی تهیه کنند سراغ تولید دارو نروند و با عنایت به برخی مسائل برای آنها صرفه اقتصادی نیز ندارد.
دائمی: کلاً در صنعت داروسازی دو مبحث داریم یکی ماده اولیه و دیگری ماده نهایی. در تولید ماده اولیه جایگاه خوبی نداریم. صنعت داروسازی ما مستقل نیست و همانند صنعت خودروسازی است.
ما عزم جزمی نداریم بعنوان مثال ماده اولیه بسیاری از حلال ها در داروسازی نفت می باشد. دهه هاست که صحبت می نماییم نفت خام نفروشیم اما هنوز بیشترین درآمد کشور از نفت خام و خام فروشی است. تا وقتی که همت نداشته باشیم و به تحقیق و توسعه بها ندهیم و برای آن ارزش قائل نشویم همین شرایط باقی می ماند؛ نفت خام می فروشیم سپس مواد اولیه ای با ارزش افزوده ۱۰۰ برابری که میتوان آنرا داخل کشور تولید کرد را وارد می نماییم. *منظور شما اینست که کشور نفت خیزی هستیم و باید در تولید حلالهای کاربردی در صنعت داروسازی با استفاده از مواد نفتی گام برداریم و این هم از عهده شرکتهای دانش بنیان بر می آید؟
دائمی: باید اولویت بندی نماییم. ضروریست که این کار را شروع کنیم؛ حداقل در حوزه مواد اولیه اطلاع دارم ما عزم جزمی برای تولید مواد اولیه نداریم.
*مهمترین چالش سد راه تولید مواد اولیه دارویی در کشور ما چیست؟
بزرگ چنانی: تحقیق و توسعه در زمینه تولید مواد اولیه هزینه زیادی دارد و زمان بر نیز هست، بیشتر شرکت هایی که در این عرصه فعال می باشند معمولا پشتوانه ای دارند که یا حمایت دولت هاست یا بعضی شرکتهای داروسازی بزرگ که بخشی از درآمدشان را به این حوزه تخصیص می دهند. این حمایت با علم بر این که از ۱۰ مورد تحقیق و توسعه ای که روی مواد و محصول شأن انجام می دهند شاید دو سه مورد آن به نتیجه برسد، صورت می گیرد. البته بحث انحصاری بودن و درآمد آن محفوظ است و با اهدافی که برای خودشان تعیین می کنند نگاه به بازارهای مختلف جهانی نیز دارند. نقش حمایت دولت ها هم در این حوزه خیلی مهم است.
*وظیفه دولت در راه بومی سازی و تولید مواد اولیه دارویی بر پایه دانش چیست؟ آیا تابحال اقدامی برای تسریع روند تولید از جانب دولت انجام شده یا این که هنوز موانع و چالشهایی در این راه وجود دارد؟
بزرگ چنانی: یک سری بروکراسی های اداری در کشور ما وجود دارد که بعنوان تسهیل و پشتیبانی از شرکت ها در نظر گرفته شده اما این فرایند ها زمان بر است و شرکت ها را تحت تاثیر قرار می دهد و لطمه می بینند.
حمایت می شود ولی گاهی این حمایت ها نتیجه عکس دارد. برای مثال اگر بخواهید ماده ای را وارد کنید باید چندین مرحله و استعلامات زمان بر را طی کنید، نظیر این که ببینیم تولیدکننده داخلی دارد یا خیر و … برای همین چک کردن، ما سامانه به روزی نداریم و چون سامانه های ما به روز و همه اطلاعات مان یک جا مدون نیست این فرایند زمانبر است.
اگر یک شرکت جدیدی یا فردی خواهان انجام تحقیق و توسعه باشد باید به سراغ یک شرکت تولیدی بزرگ برود و خودش را معرفی نماید و بگوید شما در این حوزه سرمایه گذاری می کنید یا خیر. در واقع مجبور است به یکی از این شرکت ها اعتماد کند.
گاهی حتی اگر طرحش به نتیجه خوبی برسد نیز سود خوبی به دست نمی آورد چون عمده سودش را آن شرکت تولیدکننده بزرگ برده است. یا در حالت دیگر اگر سرمایه گذار پیدا کند معمولا سرمایه گذار صبر و حوصله ندارد چندین سال منتظر بماند که این محصول به نتیجه می رسد یا خیر!. در ادامه خودش باید کم کم شروع کند و این کم کم شروع کردن زمان بر است.
در خصوص تحقیق و توسعه در ایران شاید هیچگاه تحقیق به معنای واقعی کلمه را نداشتیم و بیشتر به سمت توسعه پیش رفتیم و این خودش یک ضعف است. یعنی اصطلاح تحقیق و توسعه رایج است ولی بیشتر همان توسعه است و روی تحقیقات آن کار نمی نماییم. علت آن اینست که تحقیقات واقعاً هزینه دارد.
به عنوان مثال شرکت ما یک شرکت تولید کننده است که عمده محصولاتمان را به هیچ جایی جز شرکتهای پخش اجازه فروش نداریم. میانگین دوره وصول مطالبات شرکتهای داروسازی را در نظر بگیرید از ۱۵۰ روز به بالا است و محدود. شرکتهای داروسازی داریم که دوره وصول مطالبات آن کمتر از ۱۵۰ روز باشد. شرکتهای پخش هم مشکلات خودشان دارند مثلا عمده فروششان به یک سری بیمارستانها و ارگان های دولتی است. قاعدتاً پول به آنها دیر بر می گردد و پول ما را هم دیرتر پرداخت می کنند و این چرخه ادامه دارد.
شرکت ها مجبور می شوند برای تأمین نقدینگی و بحث سرمایه در گردش به سراغ دریافت تسهیلات از بانکها بروند؛ یعنی مجبور می شوند به این سمت حرکت کنند که دریافت این تسهیلات هم احتیاج به حمایتهایی دارد. حمایت سیستم بانکی از تولید بخصوص شرکتهای دانش بنیان خیلی حائز اهمیت می باشد.
در حال حاضر بخش زیادی از درامد شرکت ما بعنوان سود، صرف تحقیق و توسعه می شود چون می دانیم آینده شرکت مان هم در گرو تحقیق و توسعه محصول است. ازاین رو در این عرصه ها حمایت های زیادی نیاز داریم که این حمایتها شامل وام های با بهره وری کم می شود. چون معمولا شرکتهای دانش بنیان تازه تأسیس هستند و سرمایه ای و ملکی ندارند جز علم و دانش.
دائمی: این که اصلاً جایگاه شرکتهای دانش بنیان در کشور ما چه هست؟ اینست که ما این را عَلَم کرده ایم به بقیه جاهای دنیا بگوییم که ما این را داریم یا نه یا این که بخواهیم از آن استفاده نماییم به مدلول واقعی کلمه. این ابزارها برای بهبود اوضاع کشور هستند. شرکتهای دانش بنیان نباید به نمایش تبدیل گردد.
بزرگ چنانی: نقدینگی؛ وقتی شرکتی نقدینگی نداشته باشد هیچ کاری نمی تواند انجام دهد و این مورد همه عوامل را در شرکت تحت تاثیر قرار می دهد. نیروی انسانی یکی از عواملی است که در این فرایند تحت تاثیر قرار می گیرد. نیروی انسانی با ارزش ترین دارایی در شرکتهای دانش بنیان است و هسته و منبع اصلی پیشرفت و نوآوری سازمان هستند.
به سختی می توانیم نیروی انسانی خوب را جذب می نماییم. دانشگاه های ما نیروی انسانی تربیت می کنند که شاید اصلاً با کار صنعت آشنا نیستند یا این که از لحاظ علمی به روز نیستند که اینها از معضلات ما به حساب می آید. برای اینکه پس از جذب نیرو باید آموزش هایی ببینند و این فرایند زمان بر است. افرادی که جذب می شوند کسانی هستند که معمولا هم هزینه نگهداری زیادی دارند و هم انتظاراتشان بالا است؛ از طرفی یک دانشی بین شرکت و این افراد ردوبدل می شود. یعنی هم باید اهتمام نماییم دانش را در شرکت حفظ نماییم و هم نیرو را که هر دوی اینها به نقدینگی نیاز دارد.
به سختی می توانیم نیروی انسانی خوب را جذب می نماییم. دانشگاه های ما نیروی انسانی تربیت می کنند که شاید اصلاً با کار صنعت آشنا نیستند یا این که از لحاظ علمی به روز نیستند که اینها از معضلات ما به حساب می آید. برای اینکه پس از جذب نیرو باید آموزش هایی ببینند و این فرایند زمان بر است. افرادی که جذب می شوند کسانی هستند که معمولا هم هزینه نگهداری زیادی دارند و هم انتظاراتشان بالا است؛ از طرفی یک دانشی بین شرکت و این افراد ردوبدل می شود. یعنی هم باید اهتمام نماییم دانش را در شرکت حفظ نماییم و هم نیرو را که هر دوی اینها به نقدینگی نیاز دارد
*پس بروکراسی، نقدینگی، آپدیت نبودن سرمایه انسانی از گلوگاه های پیشرفت شرکتهای دانش بنیان خصوصاً در حوزه داروسازی است.
بزرگ چنانی: بله علاوه بر اینها تبعیض بین شرکتهای خصوصی و دولتی هم جز موانع هستند، چون عمده قوانین کشور ما در جهت پشتیبانی از شرکتهای دولتی است تا شرکتهای خصوصی.
مثلاً به یک شرکت دولتی مجوز خاصی داده می شود که بتواند به سادگی وارداتی برای تولید محصول خود داشته باشد اما شرکت ما که دانش بنیان خصوصی است باید مدتها دوندگی کند تا آن مجوز را بتواند کسب کند. در واقع یک شرکت دولتی خیلی راحتتر می تواند مجوز بگیرد تا یک شرکت خصوصی.
مشکل اینجاست که قوانین ما به روز نیستند و معمولا حمایت ها و سرمایه گذاری ها به آن سمت می روند؛ مثلا شرکت هایی که معمولا یک قدمتی دارند خیلی راحتتر میتوان به آنها اطمینان کرد.
دائمی: از طرفی در بعضی حوزه های شاهد رشد روز افزون دانش بنیان ها هستیم که این به نظر من بیشتر جنبه نمایشی دارد. همینطور باید قبول نماییم که به خاطر فرار از مالیات، حاضر هستیم هر کاری انجام بدهیم. با خودمان صادق باشیم. شتاب دهنده ها برای چه یک دفعه اوج گرفتند؟ چون به صورت بی حد و مرز از سوی دولت و معاونت علمی و فناوی حمایت شدند.
این متأسفانه پاندمی است. خیلی از اتفاقات در ادبیات صنعت ایران به صورت پاندمی است. ۲۰-۲۵ سال پیش تولید مقاله ایران کم بود و جایگاهی در دنیا نداشت. حالا رتبه ۱۶ تولید مقاله را به خود اختصاص دادیم اما از نظر کیفیت در سطح پایینی هستیم.
همانطور که دکتر چنانی بیان نمودند نیروی انسانی مهم می باشد. دانش بسیاری از افرادی که از دانشگاه وارد صنعت می شوند بسیار کم است که علل آن هم فضای دانشگاه و واحدهای آموزشی واساتید دانشگاهی هستندکه اصلاً فناور نیستند.
مورد دیگری که در کشور ما نمایشی است استفاده از نخبگان در اداره امور کشور است. من عمیقاً به واژه نخبه هیچ اعتقادی ندارم. در یک فرد ۱۸ ساله حائز رتبه کنکور از راه تست زنی شده خلاقیتی وجود ندارد. با عنایت به این موارد ما چیزی به اسم نخبه نداریم. مدیران بنیاد نخبگان هم به آن رسیده اند و واژه نخبه را به مستعد تحصیلی تغییر دادند.
از طرفی، ما می دانیم در شرایط فعلی کشور پژوهش جایگاه برجسته ای ندارد. حداقل سال ۱۴۰۱ می دانیم که بودجه پژوهشی برخی مراکز کاهش پیدا کرده است و نمی توان این مورد را کتمان کرد.
مشکل دیگر در کشور ما در رویه تولید، عدم تعیین اولویت سنجی است و نمی دانیم کجا باید ورود نماییم. یک مشکل وحشتناک دیگر اینست که ما هر سال چه تعداد دانشجو داریم و چه تعداد از آنها فارغ التحصیل می شوند. آیا اصلاً بازار اشتغالی برای این فارغ التحصیلان در نظر گرفته شده است؟ آیا اگر مهاجرت دانشجویان بالا رفته چاره ای برای کاهش آن داریم؟
دائمی: اخیراً یک پیشنهاد داشتیم از یک ایرانی مقیم آمریکا برای وقف مالی که متأسفانه به خاطر مسائل مختلف کلاً لغو شد.
یک مشکل دیگر بانکها و بازار در کشور می باشند. تا وقتی که این بانکداری در کشور وجود دارد مطمئن باشید تولید در آن کشور به هیچ جایی نمی رسد. وقتی که سرمایه ای در بانک بدون شکست به سود می رسد چرا باید سرمایه گذاری در تولید اتفاق بیفتد. بانکداری قالب کشورهای توسعه یافته با این اعداد سروکار ندارد. وام قرض الحسنه برای تولید نه برای امور روزمره در کشور ما وجود ندارد. ما باید این مسائل را از آنها یاد بگیریم. تا نپذیریم که در قسمت های مختلف کشورمان مشکل داریم اتفاق عجیب و غریبی نمی افتد.
یک مشکل دیگری که مجدداً برای شرکتهای خیلی کوچک مطرح است مبحث بیمه و مالیات است. از طرفی من بعنوان یک عضو هیأت علمی چطور مراحل ثبت شرکت را طی کنم در صورتی که تابحال مشغول تدریس در دانشگاه بوده ام! ترجمان و کاربردی کردن کلیت چرخه تولید علم در کشور می لنگد. دانشگاه ها، فضای کسب و کار و سازمانهای مختلف همچون وزارت خانه های بهداشت، صمت، علوم و…هر کدام در این چرخه مقصرند.
یک مشکل دیگری که مجدداً برای شرکتهای خیلی کوچک مطرح است مبحث بیمه و مالیات است. از طرفی من بعنوان یک عضو هیأت علمی چطور مراحل ثبت شرکت را طی کنم در صورتی که تابحال مشغول تدریس در دانشگاه بوده ام! ترجمان و کاربردی کردن کلیت چرخه تولید علم در کشور می لنگد. دانشگاه ها، فضای کسب و کار و سازمانهای مختلف همچون وزارت خانه های بهداشت، صمت، علوم و…هر کدام در این چرخه مقصرند
باید نظر صاحبنظران یک صنعت شنیده شود تا این چالش ها و اولویت ها مشخص شوند؛ ما (مدیران شرکتهای دانش بنیان) و جامعه دانشگاهی معمولا دیده نمی شوند و نظرات انها اصلاً برای صنعت مهم نیست. اینها همه یعنی دلسردی.
اگر قرار بود اتفاقی بیفتد حداقل در یک دهه اخیر باید این اتفاق می افتاد. یعنی نباید کار به جایی برسد که رهبری شعار سال را طی دوبار متوالی در ارتباط با دانش بنیان ها تعیین کنند.
بزرگ چنانی: همانطور که دکتر دائمی اشاره کردند حوزه سلامت از اهمیت بالایی برخوردار می باشد و طی این دو سه سال گذشته با پاندمی کرونا، همه متوجه اهمیت مبحث شده اند.
دائمی: صنعت پزشکی و صنایع وابسته به صنعت پزشکی از این منظر که با جان افراد سروکار دارد مطمئناً باید مهم ترین اولویت باشد. اگر یک روزی کارخانه تولید خودروسازی متوقف بشود ما جایگزین داریم که واردات هم راحت ترین جایگزین است.
ولی صنعت پزشکی و صنعت دارویی جایگزینی ندارد. باید یکی از مهم ترین اولویت های کشور سلامت باشد که در این عرصه خیرین اقداماتی انجام داده اند. آنقدر که خیرین در این عرصه کار انجام می دهند شاید دولت به همین میزان همت نداشته باشند. اگر خیرین نباشند دولت عزم جدی و توانایی مالی هم ندارد. هم اکنون سامانه ای که اطلاعات یک قلم از تجهیزات پزشکی را به تولید کننده عرضه نماید نداریم این هم یکی از اشکالات است. اگر معاونت علمی مدعی حمایت و تسهیل گری استباید با جزئیات مطرح کند که چه مواردی را تسهیل می کند.
وزارت بهداشت چنین اقدامی انجام نمی دهد برای اینکه متولی شرکتهای دانش بنیان، وزارت بهداشت نیست، معاونت علمی فناوری است. پس این معاونت باید در همه ارکان مهم کشور یک نماینده ای داشته باشد که بتواند این کارها را پیش ببرد. این مشکل خیلی مشکل جدی است. یعنی خیلی وقت ها تا دکتر ستاری نامه ای را امضا نکند کاری پیش نمی رود و این مشکل است.
*نسبت به نحوه معاونت علمی از شتابدهنده ها انتقاد داشتید. پشتیبانی از شرکتهای دانش بنیان را چطور ارزیابی می کنید؟
دائمی: معاونت علمی فعلا از نظر بودجه پژوهشی، ظاهراً با چالش هایی روبرو شده است. بهتر است بگویم در قسمت های خاصی هم متمرکز می شود.
البته که این معاونت ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان تسهیلات به طرح های خوب شرکتهای دانش بنیان اختصاص داده است؛ همین مبلغ را در ۳ قسط به شرکتهای دانش بنیان پرداخت می کند. ۱۰۰ میلیون در سال ۱۴۰۱ میزان زیادی نیست. با توجه به این که حداقل حقوق یک کارمند در شرکت دانش بنیان حدود ۷ میلیون تومان است، این ۱۰۰ میلیون تومان مبلغی نیست و همه این تسهیلات برای پرداخت حقوق پرسنل شرکت صرف می شود. در این صورت مبلغی برای تحقیق و توسعه باقی نمی ماند. تحقیق و توسعه در صنعت دارو میلیونی نیست بلکه میلیاردی است.
با توجه به این که حداقل حقوق یک کارمند در شرکت دانش بنیان حدود ۷ میلیون تومان است، این ۱۰۰ میلیون تومان مبلغی نیست و همه این تسهیلات برای پرداخت حقوق پرسنل شرکت صرف می شود. در این صورت مبلغی برای تحقیق و توسعه باقی نمی ماند. تحقیق و توسعه در صنعت دارو میلیونی نیست بلکه میلیاردی است
بزرگ چنانی: تولید محصولات دانش بنیان بخصوص در حوزه دارو دغدغه های در ارتباط با خودش را دارد بعنوان مثال چندین سال درگیر این بودیم که بعضی از محصولات ما وارد لیست دارویی کشور شده است، چون بیشتر محصولاتی که تولید می نماییم پیش از این در کشور تولید نشده، از طرفی چون این محصولات نخستین بار در کشور تولید می شوند باید هزینه های زیادی را صرف مطالعات می کردیم.
از انجایی که داروهای حوزه درمان سرطان گران قیمت هستند و توانایی هزینه کردن آنرا خیلی از افراد جامعه ندارند در ابتدا می بایست، دارو به لیست دارویی و سپس لیست بیمه ای وارد شود؛ اما سال هابود این لیست دارویی کشور در دسترس نبود. دولت جدید این لیست را باز کرد و اقدامات مثبتی در این حوزه انجام داد. اما در این سه سال لطمه های زیادی دیدیم و ما متوجه منطق پشت این مورد نبودیم.
وقتی دارو وارد فهرست بیمه نمی گردد قاعدتاً فروش کمتر است و شرکت لطمه می بینید. این مشکلات موجب می شد خیلی از داروهایی که تولید می کردیم و در داخل مصف نمی شد را صادر کنیم؛ این گپ بزرگی بود. چون دارویی که با این کیفیت را میتوان صادر کرد چرا باید در ایران به صورت تک نسخه ای به فروش می رفت؟.
*با تمام چالش ها و مشکلاتی که سر راه شرکتهای دانش بنیان وجود دارد، سهم شرکتهای دانش بنیان دارویی را در ثروت آفرینی برای کشور چقدر مهم می دانید؟
بزرگ چنانی: مهم ترین گام شرکتهای دانش بنیان، انتقال اقتصاد منبع بنیان به اقتصاد دانش بنیان است. به نظر من، آینده اقتصاد باید به این سمت پیش برود. هر کشوری که پیشرفت کرده اساسا در این حوزه ها (دانش بنیان ها) سرمایه گزاری نموده است. افراد معروف و ثروتمند جهان مانند بیل گیتس در این عرصه ها سرمایه گذاری و ثروت آفرینی می کنند.
دائمی: اگر واقعاً عزم (حمایت، تولید و اعتماد مصرف کننده) وجود داشته باشد، کمتر از ۱۰ سال دیگر در خیلی از مواد دارویی و شیمیایی می توانیم به خودکفایی برسیم. نه خودکفایی به آن معنا که حالا در مورد آن صحبت نماییم. خودکفایی به آن معنا که اگر ماده اولیه و ماده حد واسط را به کشور ما ندادند، بتوانیم خودمان به آن برسیم. لازمه آن اینست که شرکتهای دانش بنیان همت کنند که البته همت کرده اند. اگر همت نکرده بودند ادبیات اقتصاد بر پایه دانش بنیان نداشتیم؛ حمایت دولتی باید جدی تر باشد. دید دولت نسبت به شرکتهای دانش بنیان واقعی تر شود و یک سیستم نظارتی روی شرکتهای دانش بنیان وجود داشته باشد.
یک سری نهادها باید روی این شرکت ها نظارت کنند که اگر می توانند بهره وری بالاتری داشته باشند، اقداماتی انجام دهند. سیستم مدیریت باید در کنار شرکتهای دانش بنیان وجود داشته باشد.
اگر این تعداد شرکت دانش بنیانی که تاییدیه دارند واقعاً دانش بنیان باشند باید به ازای هر کدام یک مشکل واقعی از مشکلات کشور حل شود که من بعید می دانم که این گونه باشد. یک سری شرکتهای دانش بنیان وام و تسهیلات می گرفتند و این تسهیلات را به بازار و مسکن سازی سوق می دادند. تنها این دانش بنیان دوسال یکبار تمدید می شود؛ خود شرکتهای دانش بنیان هم کمک کردند این دید منفی نسبت به خودشان به وجود بیاید.
معاونت علمی یک سازمان کوچک است و نمی توان از آن انتظار داشت که همه کار را انجام دهد. اگر نظارت نباشد، فساد به وجود می آید. فساد لزوماً به این معنا نیست که شرکت ها می خواهند از اعتبارات سواستفاده کنند. اگر واقعاً ارکانی که مهم هستند (یکی از ارکان شرکتهای دانش بنیان است) همت کافی داشته باشند و در اولویت های کشور قرار بگیرند و از آنها حمایت بشود، خیلی از صنایع کشور در ۱۰ سال آینده می توانند بومی سازی شوند. این اتفاق در حوزه دارو و شیمیایی حتما رخ خواهد افتاد.
الان حمایت ها بسیار اندک است. برای اینکه عرضه تسهیلات بر مبنای اولویت بندی نیست. اگر حوزه سلامت را مهم ترین رکن کشور قرار دهیم و از سویی بحث سلامت جانی و تغذیه ای مهم باشد باید حمایت ها واقعی تر باشند.
بین دریافت تسهیلات یک شرکت فعال در عرصه فناوری اطلاعات و یک شرکت دارویی که ۳-۴ سال زمان لازم دارد تا یک محصول را تولید نماید، باید تفاوتی قائل شد اینها هنوز در سطح معاونت علمی هم جا نیافتاده است.
در حال حاضر کنسرسیومی نمی شناسیم که شرکتهای خصوصی در آن تأثیرگذار باشند؟ همه شرکتهای دولتی عضو کنسرسیوم ها هستند به طوریکه حتی شرکتهای خصوصی اصلاً دعوت نمی شوند. مگر این که یک شرکت واقعاً غول آن صنعت شده باشد. اما شرکتهای دانش بنیان در تصمیم گیری ها دخیل نیستند. *در آخر چشم انداز آینده را در تولید دارو چگونه ارزیابی می کنید.
دائمی: دیدگاه ما به آینده شدیداً مثبت است برای اینکه نسل جدید می داند که به دنبال چیست و مسیرها را به درستی شناسایی می کند. مبحث مهم اینست که باید چالش های استفاده از خلاقیت از سطح دانشگاه ها به سمت مدارس سوق داده شود. مطمئن هستم اگر برای دانش آموزان مان وقت گذاشته شود حتما دانشجویان فوق العاده ای بار خواهند آمد.
موضوع دوم این که نگاه حاکمیتی و دولتی نگاه همه جانبه باشد و صرفا اعداد، ارقام و فعالیت ها طی یک بازه زمانی مهم نباشند؛ وجود معاونت علمی و فناوری برای شرکتهای دانش بنیان موهبت است و حکم یک پدر معنوی دارد. اما معاونت علمی و فناوری هم باید پای درد و دل شرکتهای دانش بنیان خصوصاً تازه تأسیس ها بنشیند. قرار نیست این جلسه پیشنهادی با حضور دکتر ستاری و معاونت ها باشد بلکه مدیران پایین دستی هم می توانند حرف و مشکلات شرکتهای جوان را بشنوند. در حالیکه گفته می شود مهاجرت بالا رفته دید بنده مثبت است.
امیدوارم فرصتی فراهم گردد تا افرادی که اقدامات نظارتی انجام می دهند، بتوانند آماری در رابطه با مهاجرت افراد تیم های فناور احصا کنند نه این که تنها بگویند چه تعداد شرکت دانش بنیان فعال می باشند. مشکل اینست که ما کامیابی ها را بزرگ می نماییم اما به نقاط ضعف توجهی نداریم.
این مطلب پرتوبلاگ را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب